Skarpa. Reaktywacja! WŁADZA KULTURA WYPOCZYNEK. Dokumentacja po finiszu

Koniec wakacji, koniec projektu. Kontekst parku Rydza-Śmigłego co prawda nie przeminął, a wręcz się umocnił na przestrzeni od "tyłów" Muzeum Narodowego aż do "tyłów" Sejmu, niektóre instalacje się zdematerializowały, a letnia atmosfera się ulotniła. Najważniejsze - teren został oznaczony. Oto historia i dokumentacja projektu. Stopniowo będzie pojawiać się background niezbędny do odczytania wielopoziomowości obiektów i działań.

Projekt Skarpa. Reaktywacja! WŁADZA KULTURA WYPOCZYNEK stworzyłam wspólnie z Marcinem Chomickim. Zrealizowaliśmy go w lipcu i sierpniu 2011 na terenie parku im. Rydza-Śmigłego w Warszawie we współpracy z fundacją Culture Shock dzięki wsparciu finansowemu miasta stołecznego Warszawy. Poniżej nieco długi, ale warty uwagi tekst o naszych inspiracjach i sposobie myślenia w trakcie pracy nad projektem o charakterze site-specific.

Skarpa Warszawska to teren o wyjątkowym znaczeniu i potencjale, i sam fakt, że takie miejsce na kulturalnej mapie stolicy jest wciąż słabo wykorzystane, jest wystarczającym powodem, dla którego warto myśleć o reaktywacji tej przestrzeni. Tak naprawdę jednak powodów dla zainteresowania się Skarpą, a w tym konkretnym przypadku - jedynie niewielkim jej fragmentem – mieliśmy więcej. Koncepcja urbanistyczna Zygmunta Stępińskiego, miejsce po dawnej rezydencji i ogrodach księcia Kazimierza Poniatowskiego, w tym rotunda Elizeum, dawny pałac Branickich – dziś Muzeum Ziemi, willa Pniewskiego, budynki sejmowe (także według projektu Pniewskiego), Lapidarium, monumentalne schody będące miniaturą słynnych Schodów Potiomkinowskich w Odessie, pięknie ukształtowany teren z głębokim wąwozem – tych kilka historycznych i przyrodniczych faktów zbudowało tło dla artystycznej ingerencji na obszarze parku im. Rydza-Śmigłego.

Od początku zastanawiała nas kwestia inercji miejsca, atmosfera zapomnienia, wyraźnie odczuwalny brak ciągłości w komunikowaniu przez miejsce całej jego historii, warstw i znaczeń. Pomimo że wędrówka przez kręgi różnorako interpretowanych sensów jest przecież możliwa, to w rzeczywistości park ich nie komunikuje. Przestrzeń jest wykorzystywana w sposób przewidywalny i czysto użytkowy, a znaczenia wpisane w tę przestrzeń, są nieczytelne i niedostępne dla przeciętnego użytkownika.

Pojęcia władzy, kultury i wypoczynku – niczym cytaty z peerelowskich sloganów – ukierunkowują na najistotniejsze ze znaczeń, które postanowiliśmy wyeksponować. Zbiegają się w nich nie tylko konkretne wydarzenia z lat powojennych, ale i łączą poszczególne miejsca na terenie parku im. Rydza-Śmigłego, reprezentujące konkretne znaczenia. Seria działań artystycznych ma więc zapoczątkować proces przywracania tej przestrzeni ludziom i sprawić, by w obecnie zahibernowanej strefie zaczęło kwitnąć życie społeczne i kulturalne.

Znana z doświadczeń poprzedniego ustroju relacja między wspomnianymi trzema strefami, w które wtłaczano życie polskich obywateli (kultura i wypoczynek niejako projektowane i zarządzane przez władzę), znajduje odbicie w serii prac inspirowanych obecnością kręgów tanecznych na Skarpie i bogatego życia towarzyskiego (kawiarnie, dancingi, fontanny, kino „pod chmurką”) oraz atmosferą V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów z 1955 roku, który pomimo usilnych starań władzy, by utrzymać naród w ryzach podczas tych dwóch tygodni, otworzył uczestnikom festiwalu i mieszkańcom Warszawy oczy na wolność, której przedsmak nadszedł wraz z egzotyką. Działania Przerwany Taniec i Oflagowanie mówią o tworzeniu przestrzeni do bycia razem, o którą - z wiadomych powodów - dbała i zabiegała ówczesna władza, a z której tworzeniem i doświadczaniem mamy obecnie kłopot, chociażby ze względu na brak silnego społeczeństwa obywatelskiego.

Zaproszeniem do podjęcia wędrówki przez interesujący nas odcinek Skarpy jest przejście przez kładkę nad ulicą Książęcą. Ulotne doświadczenie bycia przez chwilę w ruchomym obrazie może stać się dopiero początkiem samodzielnej i fascynującej eksploracji przestrzeni parku i odkrywania przenikających się relacji między władzą, kulturą i wypoczynkiem.

Oto kilka zdjęć z Narodowego Archiwum Cyfrowego. V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów jako powiew świeżego powietrza w 1955 roku w Warszawie! Nie pomogła sieć agentów, tajne instrukcje partyjne czy codzienne raporty - system przegrał z wielką spontanicznością. Warszawiacy się zachłysnęli. I zrozumieli.